ΠΩΣ ΝΑ ΕΛΕΓΞΟΥΜΕ ΤΟΝ ΘΥΜΟ ΜΑΣ , ΠΡΙΝ ΜΑΣ ΕΛΕΓΞΕΙ ΑΥΤΟΣ

Όλοι γνωρίζουμε τι είναι ο θυμός και όλοι τον έχουμε νιώσει, είτε ως παροδικό εκνευρισμό είτε ως έντονη οργή. Ο θυμός αποτελεί ένα φυσιολογικό, συνήθως υγιές, ανθρώπινο συναίσθημα. Όταν, όμως, ξεφεύγει από τον έλεγχό μας και γίνεται καταστροφικός, μπορεί να οδηγήσει σε πολλά προβλήματα – στον εργασιακό χώρο, ή στις προσωπικές μας σχέσεις– και γενικώς σε επιβάρυνση της συνολικής ποιότητας της ζωής μας. Επιπλέον, μπορεί να μας κάνει να νιώσουμε ότι βρισκόμαστε στο έλεος ενός απρόβλεπτου και ισχυρού συναισθήματος. Αυτό το ενημερωτικό φυλλάδιο έχει στόχο να βοηθήσει στην κατανόηση και στον έλεγχο του θυμού.
Σύμφωνα με τον Charles Spielberger, έναν ψυχολόγο που ειδικεύεται στη μελέτη του θυμού, ο θυμός είναι μια ‘‘συναισθηματική κατάσταση που ποικίλλει σε ένταση από τον ήπιο εκνευρισμό ως την έντονη οργή και μανία’’. Όπως και άλλα συναισθήματα, συνοδεύεται από φυσιολογικές και σωματικές αλλαγές: όταν θυμώνουμε, η καρδιά μας χτυπά πιο δυνατά και η πίεση του αίματός μας αυξάνεται, όπως αυξάνονται και τα επίπεδα των ορμονών αδρεναλίνη και νοραδρεναλίνη.
Ο θυμός γεννιέται από εξωτερικά ερεθίσματα αλλά και από ανησυχία ή από συνεχή ενασχόληση με τα προσωπικά μας προβλήματα. Κάποιες μνήμες τραυματικών ή εξοργιστικών γεγονότων μπορούν, επίσης, να προκαλέσουν συναισθήματα θυμού.

Εκφράζοντας - εκδηλώνοντας το θυμό μας
Ο ενστικτώδης, φυσικός τρόπος να εκδηλώσουμε το θυμό μας είναι να αντιδράσουμε επιθετικά. Ο θυμός είναι μια φυσική, προσαρμοστική απάντηση σε κάποια απειλή. Συχνά υποκινεί έντονα συναισθήματα και συμπεριφορές, που μας επιτρέπουν να παλέψουμε και να υπερασπιστούμε τους εαυτούς μας, όταν δεχτούμε επίθεση. Επομένως, ως ένα σημείο, η έκφραση θυμού είναι απαραίτητη για την επιβίωσή μας. Από την άλλη πλευρά, δεν είναι επιτρεπτό να επιτιθέμεθα φραστικά ή σωματικά σε κάθε πρόσωπο ή αντικείμενο που μας προκαλεί ή μας ενοχλεί. Οι νόμοι, οι κοινωνικοί κανόνες, και η κοινή λογική θέτουν όρια στο πόσο μακριά μπορεί να μας οδηγήσει ο θυμός.

Η διαχείριση του θυμού
Η διαχείριση του θυμού αποσκοπεί στη μείωση τόσο των συναισθημάτων θυμού όσο και της φυσιολογικής διέγερσης που αυτά προκαλούν. Οι άνθρωποι δεν είναι πάντα σε θέση να αλλάξουν ή να ξεφύγουν από τα πράγματα ή τα πρόσωπα που τους κάνουν να θυμώνουν. Αυτό όμως που μπορούν να κάνουν είναι να ελέγξουν τις αντιδράσεις τους απέναντι σε αυτά που τους προκαλούν θυμό.
Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν μια πληθώρα συνειδητών αλλά και ασυνείδητων διεργασιών για να διαχειριστούν τα συναισθήματα θυμού τους. Οι τρεις κύριοι τρόποι διαχείρισης του θυμού είναι οι εξής: έκφραση, απώθηση, και χαλάρωση. Όπως τονίζει ο Charles Spielberger, ‘‘όταν καμιά από αυτές τις τεχνικές δεν αποδίδει, τότε σίγουρα κάποιος ή κάτι βρίσκεται σε κίνδυνο’’.

Έκφραση. Το να εκφράσετε το θυμό σας με θετικό τρόπο – και όχι επιθετικό– είναι η καλύτερη λύση στη διαχείριση και εκδήλωση αυτού του συναισθήματος. Για να το επιτύχετε, πρέπει να μάθετε να ξεκαθαρίζετε τις ανάγκες σας και τους τρόπους ικανοποίησής τους, χωρίς την πρόκληση βλάβης σε τρίτους. Το να εκφράζετε το θυμό σας θετικά δε σημαίνει ότι πρέπει να γίνεστε πιεστικοί ή απαιτητικοί. Αντίθετα, σημαίνει να δείχνετε σεβασμό στον εαυτό σας και στους άλλους.

Απώθηση. Ο θυμός μπορεί, επίσης, είτε να καταπιεστεί είτε να αλλάξει μορφή ή κατεύθυνση. Αυτό συμβαίνει όταν συγκρατείτε το θυμό σας, σταματάτε να σκέφτεστε για αυτόν και επικεντρώνεστε σε κάτι θετικό. Στόχος σας στην περίπτωση αυτή είναι ο περιορισμός ή η απώθηση του θυμού και η μετατροπή του σε πιο δημιουργική συμπεριφορά. Ο κίνδυνος που ελλοχεύει στην αντίδραση αυτού του τύπου είναι ο εξής: Αν ο θυμός σας δεν εκφραστεί εξωτερικά, μπορεί να στραφεί εσωτερικά προς τον εαυτό σας και να οδηγήσει σε υπέρταση, υψηλή αρτηριακή πίεση, ή κατάθλιψη.


Θυμός που δεν εκφράζεται μπορεί να δημιουργήσει και άλλου τύπου προβλήματα. Μπορεί να οδηγήσει σε παθολογικές εκδηλώσεις, όπως είναι η παθητική-επιθετική συμπεριφορά (η έμμεση επίθεση σε άτομα, χωρίς αυτά να γνωρίζουν το λόγο, και όχι η άμεση πρόσωπο με πρόσωπο αντιμετώπιση) ή μια προσωπικότητα διαρκώς κυνική και επιθετική. Τα άτομα που συνεχώς ταπεινώνουν τους άλλους, κριτικάρουν τα πάντα και κάνουν κυνικά σχόλια είναι τα άτομα που δεν έχουν μάθει να εκφράζουν το θυμό τους εποικοδομητικά. Είναι, επίσης, αναμενόμενο να μην έχουν συνάψει πολλές υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις.

Χαλάρωση. Ένας άλλος τρόπος ελέγχου του θυμού είναι η χαλάρωση. Η χαλάρωση δεν αφορά τον έλεγχο της εξωτερικής συμπεριφοράς αλλά τον έλεγχο των εσωτερικών αντιδράσεων του οργανισμού, τη μείωση των καρδιακών παλμών και την απομάκρυνση των άσχημων συναισθημάτων.

Είναι καλό να εκδηλώνουμε το θυμό μας;

Οι ψυχολόγοι σήμερα λένε πως η άποψη αυτή αποτελεί έναν επικίνδυνο μύθο. Μερικά άτομα χρησιμοποιούν αυτή την άποψη για να δικαιολογήσουν το ότι πληγώνουν τους γύρω τους. Η έρευνα έχει δείξει ότι η έντονη εκδήλωση του θυμού μας τις περισσότερες φορές προκαλεί κλιμακωτή αύξηση του θυμού και της επιθετικότητας και σε εμάς και στους άλλους. Αυτό δε βοηθάει ούτε εμάς ούτε το άτομο με το οποίο είμαστε θυμωμένοι ώστε να υπάρξει εκτόνωση της κατάστασης. Είναι καλύτερο να βρούμε αρχικά τι είναι αυτό που προκαλεί το θυμό μας και έπειτα να αναπτύξουμε στρατηγικές, ώστε να κρατήσουμε το θυμό μας σε επίπεδο τέτοιο που να μη μας οδηγήσει σε ακραίες αντιδράσεις.


Στρατηγικές για να ελέγξετε το θυμό σας

Α. Χαλάρωση
Απλές τεχνικές χαλάρωσης, όπως οι βαθιές αναπνοές και η χρήση της φαντασίας, μπορούν να σας βοηθήσουν να κατευνάσετε τα συναισθήματα θυμού. Υπάρχουν βιβλία και μαθήματα πάνω στη διδασκαλία τεχνικών χαλάρωσης, τις οποίες, αφού μάθετε, μπορείτε να επιστρατεύετε σε κάθε περίσταση. Αν εμπλέκεστε σε σχέσεις που και τα δύο μέλη τους είναι ευέξαπτα, ίσως να αποτελούσε καλή ιδέα και για τους δύο να μάθετε αυτές τις τεχνικές.
Μερικά απλά βήματα που μπορείτε να δοκιμάσετε
Αναπνεύστε βαθιά από το διάφραγμα: αναπνέοντας απλά από το στήθος δε θα σας χαλαρώσει. Φανταστείτε την αναπνοή σας να ανεβαίνει από την κοιλιά σας.
Επαναλάβετε αργά μια ήρεμη λέξη ή φράση όπως "χαλάρωσε", "ηρέμησε". Κάντε το ενώ αναπνέετε βαθιά.
Χρησιμοποιήστε τη φαντασία. Βιώστε νοερά μια χαλαρωτική εμπειρία είτε από τη μνήμη είτε από τη φαντασία σας.
Ασκήσεις γιόγκα χαμηλής έντασης μπορούν να χαλαρώσουν τους μυς σας και να σας κάνουν να αισθανθείτε πιο ήρεμοι.
Εφαρμόστε αυτές τις ασκήσεις καθημερινά. Μάθετε να τις χρησιμοποιείτε αυτόματα όταν βρίσκεστε σε καταστάσεις που προκαλούν ένταση.

Β. Γνωστική αναδόμηση
Με απλά λόγια, αυτό σημαίνει ‘‘αλλαγή του τρόπου σκέψης’’. Οι θυμωμένοι άνθρωποι τείνουν να καταριούνται, να βρίζουν και να μιλούν με παραστατικούς όρους που αντανακλούν τις εσώτερες σκέψεις τους. Όταν κάποιος είναι θυμωμένος, η σκέψη του μπορεί να γίνει υπερβολική και δραματική. Προσπαθήστε να αντικαταστήσετε αυτές τις σκέψεις με άλλες περισσότερο λογικές. Για παράδειγμα, αντί να πείτε στον εαυτό σας ‘‘αυτό που συνέβη είναι απαίσιο, φοβερό, τώρα όλα καταστράφηκαν’’, πείτε του ‘‘είναι ενοχλητικό και δικαιολογημένα είμαι θυμωμένος γι’ αυτό, αλλά δεν είναι το τέλος του κόσμου και με το να θυμώνω δεν μπορώ να διορθώσω τίποτα’’.

Η λογική αντιμάχεται το θυμό, επειδή ο θυμός, ακόμα και αν είναι δικαιολογημένος, μπορεί αμέσως να γίνει παράλογος. Γι’ αυτό, λοιπόν, προσπαθήστε να σκεφτείτε με την ψυχρή λογική. Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι ο κόσμος ‘‘δεν υπάρχει για να σας κατατρέχει’’, ‘‘απλά ζείτε κάποιες από τις δυσκολίες της καθημερινής ζωής’’. Πείτε αυτά τα λόγια στον εαυτό σας κάθε φορά που νιώθετε το θυμό να σας αποδυναμώνει, και θα σας βοηθήσουν να δείτε τα πράγματα από μια πιο ισορροπημένη προοπτική. Υπενθυμίστε, ακόμη, στον εαυτό σας ότι με το να θυμώνει δε διορθώνεται τίποτα και ούτε πρόκειται αυτό να σας κάνει να νιώσετε καλύτερα (στην πραγματικότητα, μπορεί να σας κάνει να νιώσετε χειρότερα).
Οι θυμωμένοι άνθρωποι έχουν την τάση να ζητούν: δικαιοσύνη, σεβασμό, συμφωνία, επιθυμία να γίνονται τα πράγματα με το δικό τους τρόπο. Σαν μέρος της γνωστικής τους αναδόμησης, τα άτομα που θυμώνουν πολύ θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν την απαιτητική τους φύση και να μεταφράσουν τις προσδοκίες τους σε επιθυμίες. Με άλλα λόγια, το να πουν ‘‘θα ήθελα’’ κάτι, είναι υγιέστερο από το να πουν ‘‘απαιτώ’’ ή ‘‘πρέπει να έχω’’ κάτι.

Γ. Λύση προβλημάτων
Μερικές φορές ο θυμός και η σύγχυση προκαλούνται από πολύ αληθινά και αναπόδραστα προβλήματα της ζωής μας. Ο θυμός συχνά είναι σωστός και αποτελεί μια υγιή αντίδραση στις δυσκολίες αυτές. Υπάρχει επιπλέον μια πεποίθηση ότι κάθε πρόβλημα έχει τη λύση του και αυτό επιτείνει την απογοήτευσή μας, όταν διαπιστώνουμε ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει πάντα. Η καλύτερη αντίδραση για να αντιμετωπίσουμε μια τέτοια κατάσταση είναι να επικεντρωθούμε όχι στη λύση του προβλήματος αλλά στον τρόπο που θα χειριστούμε και θα αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα.

Δ. Βελτίωση της επικοινωνίας
Τα άτομα που θυμώνουν εύκολα έχουν την τάση να καταλήγουν γρήγορα σε συμπεράσματα, τα οποία, όμως, μπορεί να είναι ανακριβή, και να δρουν σύμφωνα με αυτά. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνετε όταν βρίσκεστε σε μια έντονη συζήτηση είναι να ηρεμήσετε και να σκεφτείτε σε βάθος τις απαντήσεις σας. Μην πείτε το πρώτο πράγμα που σας έρχεται στο νου, αλλά ηρεμήστε και σκεφτείτε προσεκτικά τι θέλετε να πείτε. Την ίδια ώρα, ακούστε προσεκτικά το συνομιλητή σας και σκεφτείτε
πολύ πριν μιλήσετε.
Επιπλέον, προσπαθήστε να αντιληφθείτε τι είναι αυτό που βρίσκεται πίσω από το θυμό σας. Για παράδειγμα, εσείς επιθυμείτε ελευθερία και προσωπικό χώρο ενώ το άτομο που είναι σημαντικό για σας επιθυμεί μια ζεστή και στενή σχέση. Αν αυτός/ή αρχίζει να παραπονείται για τις δραστηριότητές σας, μην ανταποδίδετε κατηγορώντας τον/την ως δεσμοφύλακα ή ως θηλιά στο λαιμό σας.

Ε. Χρήση του χιούμορ
Το απλό χιούμορ μπορεί να εξουδετερώσει την οργή με πολλούς τρόπους. Μπορεί να σας βοηθήσει να δείτε τα πράγματα πιο ισορροπημένα. Ωστόσο, υπάρχουν δύο στοιχεία που θα πρέπει να πάρετε υπόψη σας σχετικά με το χιούμορ. Πρώτον, μην προσπαθείτε να αποφύγετε τα προβλήματά σας και να τα υποτιμήσετε αστειευόμενοι με αυτά. Αντιθέτως, χρησιμοποιείστε το χιούμορ για να βοηθηθείτε να τα αντιμετωπίσετε περισσότερο εποικοδομητικά. Δεύτερον, μην ενδίδετε στο δριμύ και σαρκαστικό χιούμορ, γιατί και αυτό αποτελεί άλλη μία μορφή μη υγιούς έκφρασης θυμού.

Στ. Αλλάξτε το περιβάλλον σας
Πολλές φορές το άμεσο περιβάλλον μας αποτελεί αιτία εκνευρισμού και σύγχυσης. Διάφορα προβλήματα και υποχρεώσεις μπορούν να σας επιβαρύνουν και να σας κάνουν να θυμώσετε με τα εμπόδια που σας έχουν τύχει και σχετίζονται με πρόσωπα και πράγματα του περιβάλλοντός σας.
Δώστε στον εαυτό σας την ευκαιρία να κάνει ένα διάλειμμα. Εξασφαλίστε προσωπικό χρόνο σε εκείνες τις στιγμές της ημέρας που γνωρίζετε ότι είναι οι πιο στρεσογόνες. Έπειτα από αυτό το σύντομο, ήρεμο διάλειμμα, αισθάνεσθε καλύτερα προετοιμασμένος να αντιμετωπίσετε τις απαιτήσεις των καταστάσεων, χωρίς να ξεσπάτε πάνω τους.


Μερικά ακόμη μυστικά για να βοηθήσετε τον εαυτό σας

Χρονική συγκυρία: Αν εσείς και ο/η σύντροφός σας μαλώνετε όταν συζητάτε το βράδυ – ίσως γιατί είστε κουρασμένοι ή έξαλλοι ή απλά γιατί σας έχει γίνει συνήθεια– προσπαθήστε να αλλάξετε τη χρονική στιγμή που συζητάτε σημαντικά θέματα, έτσι ώστε αυτές οι συζητήσεις να μην μετατραπούν σε καυγάδες.

Αποφυγή: Αν η ακαταστασία του δωματίου του συγκατοίκου σας σάς κάνει να θυμώνετε κάθε φορά που την αντικρύζετε, απλά κλείστε την πόρτα. Αποφύγετε γενικά να παρατηρείτε πράγματα που σας εξοργίζουν. Μην πείτε ‘‘ο συγκάτοικός μου θα έπρεπε να καθαρίσει το δωμάτιό του για να μη με εξοργίσει’’. Δεν είναι εκεί το θέμα. Το θέμα είναι να προσπαθήσετε να κρατήσετε την ψυχραιμία σας.

Εύρεση εναλλακτικών λύσεων: Αν το κυκλοφοριακό πρόβλημα σας ενοχλεί αφόρητα, μάθετε μια διαφορετική διαδρομή χωρίς κυκλοφοριακή συμφόρηση και περισσότερο όμορφη. Διαφορετικά, βρείτε άλλη εναλλακτική λύση, όπως το να πάρετε ποδήλατο ή να πάτε με τα πόδια.

Χρειάζεστε συμβουλευτική υποστήριξη;

Αν νιώθετε ότι ο θυμός σας είναι τελείως ανεξέλεγκτος και επιδρά στις καθημερινές σας σχέσεις και σε σημαντικούς τομείς της ζωής σας, ίσως να πρέπει να σκεφτείτε το ενδεχόμενο να συμβουλευτείτε κάποιον για να μάθετε πώς να διαχειρίζεστε καλύτερα το θυμό σας. Ένας ψυχολόγος ή κάποιος άλλος ειδικός της ψυχικής υγείας μπορεί να δουλέψει μαζί σας και να σας βοηθήσει να αναπτύξετε ένα φάσμα τεχνικών για να αλλάξετε τον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς σας.