ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - Ο ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΡΗ ΤΟΥ
Ο άνθρωπος καταναλώνει το μεγαλύτερο κομμάτι της ζωής του ανταποκρινόμενος συμπεριφορικά, σε εξωτερικά ερεθίσματα και πληροφορίες. Πως όμως προσλαμβάνει αυτές τις πληροφορίες και πως τις επεξεργάζεται? Η επεξεργασία τους γίνεται μέσω του εγκεφάλου και η πρόσληψή τους μέσω του ανθρώπινου νευρικού συστήματος.
Το νευρικό σύστημα αποτελείται από εκατομμύρια ειδικών κυττάρων, τα οποία είναι γνωστά ως νευρώνες και είναι οργανωμένα σε διαφορετικές δομές, και χωρίζεται σε 3 κυρίως τμήματα: το περιφερικό νευρικό σύστημα, το κεντρικό νευρικό σύστημα και το αυτόνομο νευρικό σύστημα.
Το περιφερικό νευρικό σύστημα (ΠΝΣ) συγκροτείται από ένα δίκτυο νευρικών ινών (νεύρων) το οποίο καλύπτει ολόκληρο το ανθρώπινο σώμα. Το σύστημα αυτό μεταφέρει πληροφορίες σχετικές με το σώμα και τα εξωτερικά ερεθίσματα στον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό, και μεταβιβάζει μηνύματα από τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό προς όλα τα μέρη του σώματος.
Το κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ) αποτελείται από τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό τα οποία επεξεργάζονται τις πληροφορίες που δέχονται από το περιφερικό νευρικό σύστημα. Συντονίζουν επίσης τις διαφορετικές ενέργειες και αντιδράσεις του σώματος.
Το αυτόνομο νευρικό σύστημα (ΑΝΣ) είναι το νευρικό σύστημα που αφορά τις καταστάσεις εκείνες του σώματος όπως η εγκυμοσύνη και οι συναισθηματικές αντιδράσεις (γέλιο, κλάμα κα)

O ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ αποτελεί το σημαντικότερο για την ζωή και ταυτόχρονα πολυπλοκότερο μέρος του κεντρικού νευρικού συστήματος κι ανθρώπινου οργάνου. Βρίσκεται προστατευμένος μέσα σε μια οστέινη κάψα (το κρανίο) και τρείς μεμβράνες, τις μήνιγγες, που περιβάλλουν τον εγκέφαλο.
Η σκληρά μήνιγγα (dura matter) είναι η εξωτερική σκληρή κι ανθεκτική μεμβράνη η οποία και χωρίζει μερικώς στο άνω μέρος τους, τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου με μια πτυχή η οποία ονομάζεται και λόγω του σχήματός της δρέπανο (falx), κι από την παρεγκεφαλίδα με μια άλλη πτυχή που ονομάζεται σκηνίδιο (tentorioum).
Η αραχνοειδής μήνιγγα , η οποία ονομάστηκε έτσι λόγω της υφής της βρίσκεται ανάμεσα στον εγκέφαλο και την σκληρά μήνιγγα.
Τέλος η λεπτή μήνιγγα (pia matter) βρίσκεται ακριβώς πάνω στον εγκέφαλο και κατέρχεται τις πτυχές και σχισμές του εγκεφάλου.
Όλες τις κοιλότητες χωρίς εγκεφαλική ουσία του εγκεφάλου αλλά και του νωτιαίου μυελού τις περιλούει το εγκεφαλονωτιαίο υγρό το οποίο παράγεται στα χοριοειδή πλέγματα των κοιλιών του εγκεφάλου. Ο εγκέφαλος διατρέχεται στις αυλακώσεις και της πτυχές του από αρτηρίες και φλέβες οι οποίες ως γνωστόν περιέχουν αντίστοιχα αρτηριακό και φλεβικό αίμα. Ανάμεσα στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό και στο αίμα η κυκλοφορία είναι περιορισμένη λόγω της ύπαρξης του εγκεφαλικού φράγματος (blood-brain barrier), ένα σύστημα που επιτρέπει μόνο σε μερικές ουσίες και φάρμακα να περνούν από το αίμα στον εγκέφαλο και συντελεί στην προστασία του.
Ο εγκέφαλος μαζί με το νωτιαίο μυελό συγκροτούν το εγκεφαλονωτιαίο σύστημα, η περιφερική μοίρα των οποίων αποτελείται από τα νεύρα τα οποία από καλούνται νωτιαία όταν εκφύονται από τον μυελό και κρανιακά ή εγκεφαλικά όταν εκφύονται από τον εγκέφαλο. Τα εγκεφαλικά νεύρα είναι 24, 12 στο δεξί και 12 στο αριστερό ημισφαίριο κι αποτελούν τις 12 εγκεφαλικές συζυγίες.
Εσωτερικά ο εγκέφαλος διαιρείται: 1) στα εγκεφαλικά ημισφαίρια (αριστερό και δεξί), 2) στον διάμεσο εγκέφαλο (επιθάλαμος, επίφυση, οπτικός θάλαμος, υποθάλαμος και υπόφυση), 3) στον μέσο εγκέφαλο όπου υπάρχει ο ερυθρός πυρήνας και η μέλαινα ουσία, 4) στον οπίσθιο εγκέφαλο (γέφυρα και παρεγκεφαλίδα) και 5) τον έσχατο εγκέφαλο ή προμήκη μυελό που βρίσκεται σε συνέχεια με τον νωτιαίο μυελό.







ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΙ ΛΟΒΟΙ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ
Σε αριστερή διατομή του εγκεφάλου θα παρατηρούσαμε τις εξής περιοχές: τον μετωπιαίο λοβό, τον βρεγματικό λοβό , τον κροταφικό λοβό και την πληκτραία σχισμή. Το καθένα από αυτά τα τμήματα του εγκεφάλου ευθύνεται για κάποιες ανθρώπινες λειτουργίες.



· Ο μετωπιαίος λοβός που στον άνθρωπο αποτελεί περίπου το 50% του όγκου του ημισφαιρίου, έχει πρωτίστως σχέση με την ομιλία. Τα περισσότερα γλωσσικά επίπεδα (λεξιλόγιο, σύνταξη, γραμματική) καθορίζονται από το αριστερό ημισφαίριο, ενώ οι μη λεκτικές εκφράσεις της ομιλίας όπως ο τόνος της φωνής, το χιούμορ, τα υπονοούμενα, το συναίσθημα από το δεξί ημισφαίριο. Ειδικά στο αριστερό τμήμα του μετωπιαίου λοβού υπάρχει μια μικρή περιοχή που ονομάζεται «κέντρο Broca ». Βλάβη σε αυτήν την περιοχή προκαλεί έναν τύπο αφασίας με βασικό σύμπτωμα την αδυναμία έκφρασης, ασθένεια γνωστή ως «αφασία Broca». Ο μετωπιαίος λοβός επίσης ελέγχει την κίνηση ολόκληρου του αντιθέτου ημιμορίου του σώματος , δηλαδή του δεξιού. Η σημαντικότερη όμως λειτουργία των μετωπιαίων αλλά και προμετωπιαίων λοβών έχει σχέση με την προσωπικότητα, την κρίση, κάποιες λειτουργίες της μνήμης, τις συγκινήσεις, και την μετάφραση σκέψεων σε πράξεις. Κάθε σχεδιασμός για το άμεσο ή απώτερο μέλλον καθορίζεται από τους μετωπιαίους λοβούς. Βλάβες του πλαγιοραχιαίου – υποφλοιώδους τμήματος στον μετωπιαίο, προκαλούν διαταραχή εκτελεστικής συμπεριφοράς. Βλάβες στο πλάγιο μετωποκογχικό τμήμα, έχει ως αποτέλεσμα την απουσία κοινωνικών αναστολών και την ανικανότητα διαπίστωσης των συναισθημάτων των άλλων (empathy). Τέλος βλάβες στο πρόσθιο τμήμα του υπερμεσολοβίου έλικος, προκαλεί έλλειψη κινήτρων και απάθεια ( Trible 1996, Damasio 1994).
· Ο βρεγματικός λοβός που βρίσκεται πίσω και άνω, σχετίζεται με λειτουργίες που αφορούν τις γενικές αισθήσεις (αφή, θερμοκρασία, πόνο), την αντίληψη αντικειμένων και προσώπων, καθώς και την γραφή.
· Ο κροταφικός λοβός αφορά την ομιλία (ιδιαίτερα η περιοχή του Βερνίκς), την ακοή, την μνήμη και τις συγκινήσεις.
· Ο ινιακός λοβός αφορά κυρίως την όραση. Πληκτραία σχισμή είναι η αύλακα που τον διατρέχει και σχετίζεται με την όραση

Ο φλοιός του εγκεφάλου έχει χρώμα φαιό, για αυτό και λέγεται φαιά ουσία.




ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ- ΑΡΙΣΤΕΡΟ ΚΑΙ ΔΕΞΙ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΟ
Η ασυμμετρία των δυο ημισφαιρίων αποτελεί κατά πάσα πιθανότητα με τα όσα πιστεύουμε ως σήμερα, την βασική βιολογική βάση για την διαφορά του ανθρώπινου εγκεφάλου από αυτόν των ζώων. Αυτό σχετίζεται βέβαια πρωτίστως και με την ομιλία και δεξιοτεχνία που αποτελούν αποκλειστικές λειτουργίες του ανθρώπου.
Ø Αριστερό ημισφαίριο. Εκτός από την σημαντική λειτουργία της ομιλίας που φαίνεται να κατέχει το αριστερό ημισφαίριο, τόσο οι μαθηματικές πράξεις όσο και οι δεξιότητες πχ χειρισμός εργαλείων , σχετίζονται με αυτό. Κατά επέκταση το δεξί ημισφαίριο , κι άρα το αριστερό χέρι, δείχνει πιο αδέξιο στις συγκεκριμένες λειτουργίες. Επίσης το αριστερό ημισφαίριο θεωρείται το «αναλυτικό» ημισφαίριο κι ότι λειτουργεί σαν ψηφιακός υπολογιστής. Μπορεί επίσης να θεωρηθεί ως μια βιβλιοθήκη δεδομένων γνώσεων.
Ø Το δεξί ημισφαίριο. Θεωρείται το «συνθετικό» ημισφαίριο και μπορεί να παρομοιαστεί με «οδηγό συμπεριφοράς» αλλά και σχέδιο για το που βρίσκεται το κάθε βιβλίο στην βιβλιοθήκη γνώσεων (αριστερό ημισφαίριο). Κατέχει ουσιαστικά όλες τις παραγλωσσικές λειτουργίες όπως το χρώμα της φωνής , η ένταση, το συναίσθημα κι ο τονισμός. Για παράδειγμα μπορούμε με έναν διαφορετικό τονισμό σε κάθε λέξη μιας απλής πρότασης όπως «ο Γιώργος είναι έξυπνος» να εννοήσουμε εντελώς διαφορετικά πράγματα. Αν τονίσουμε το «Γιώργος», τον ξεχωρίζουμε ως εξυπνότερο από κάποιους άλλους. Αν τονίσουμε το «είναι» δίνουμε έμφαση στην πρόταση ή την επιβεβαιώνουμε. Κι αν τονίσουμε στο «έξυπνος» προσδίδουμε κάποια έννοια πονηριάς στον Γιώργο ή τουλάχιστον υπονοούμε κάποια βαθύτερα κίνητρά του. Επίσης στο δεξί ημισφαίριο ανήκουν οι λειτουργίες: της αναγνώρισης προσώπων, της κατανομής προσοχής στον χώρο και γενικότερα, της λειτουργίας της αντίληψης, και η μνήμη των εικόνων (σε αντίθεση με την μνήμη των λέξεων). Έτσι η αριστερή κροταφική λοβεκτομή προκαλεί μνημονικές απώλειες λεκτικής έκφρασης ενώ η δεξιά κροταφική λοβεκτομή προκαλεί διαταραχές μακροπρόθεσμης οπτικής μνήμης.






ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΥ
1. ΔΙΨΑ. Χαρακτηριστικό των ανθρώπων και των ανώτερων ζωικών οργανισμών είναι η ομοιόσταση, δηλαδή η σχολαστική διατήρηση της εσωτερικής ισορροπίας του οργανισμού. Η ομοιόσταση , ανάμεσα στα άλλα, είναι υπεύθυνη για την σταθερότητα των αλάτων στο αίμα, άρα η μερική αφυδάτωση προκαλεί διαταραχή της εσωτερικής σταθερότητας. Αυτή η «πύκνωση» του αίματος γίνεται αντιληπτή οπότε κι αρχίζει η παραγωγή ρενίνης (ή νεφρίνης) στα νεφρά. Η ρενίνη είναι ένα ένζυμο που προκαλεί έμμεσα την παραγωγή της αγγειοτενσίνης ΙΙ στο αίμα, ενός πολυπεπτιδίου 8 αμινοξέων που ρόλος του είναι η μεταφορά στους πυρήνες του υποθαλάμου του μηνύματος της δίψας.
2. ΠΟΝΟΣ. Είναι ένα αίσθημα που προκαλείται είτε από εξωτερικά ερεθίσματα, είτε από εσωτερικά ερεθίσματα δυσλειτουργίας οργάνου, και μέσω οδού νευρικών απολήξεων στο σώμα φθάνουν ως μήνυμα αντίδρασης στον εγκέφαλο. Τα εξωτερικά ερεθίσματα μπορεί να συνίστανται σε πίεση, θερμότητα, ηλεκτρισμό, χαμηλή θερμοκρασία κ.α Τα εσωτερικά ερεθίσματα μπορεί να συνίστανται σε μη αιμάτωση ή υπερβολική αιμάτωση οργάνου, σε πρόσκαιρη «διακοπή» ή αδυναμία λειτουργίας κάποιου οργάνου κ.α Στο ανθρώπινο σώμα υπάρχει ένα σύνολο δικτύου νευρών που παράγουν την προσταγλαδίνη η οποία και μεταφέρει το αίσθημα πόνου στον εγκέφαλο. Η σημασία της διαπιστώθηκε όταν ανακαλύφθηκε η δράση της ασπιρίνης η οποία δρα στο ίδιο δίκτυο νεύρων και ουσιαστικά εμποδίζει την μεταφορά της προσταγλαδίνης στον εγκέφαλο. Επίσης έχει αποδειχθεί ότι το αίσθημα το πόνου μειώνεται με την λήψη μορφίνης της οποίας ο αυθεντικός υποδοχέας βρίσκεται στο νευρικό ιστό του νωτιαίου μυελού. Η μορφίνη και γενικά τα οπιούχα φάρμακα αναστέλλουν την ελευθέρωση της ουσίας Ρ , ενός νευροπεπτιδίου με 11 αμινοξέα που μεταβιβάζει το αίσθημα του πόνου στο επίπεδο του νωτιαίου μυελού.
3. ΗΔΟΝΗ. Στην ηδονή ρόλο διαδραματίζουν πολλά μέρη του εγκεφάλου όπως το διαφανές διάφραγμα και οι πυρήνες του υποθαλάμου. Οι συνάψεις που βρίσκονται εκεί και στο στέλεχος ονομάζονται συνάψεις ηδονής. Στον υποθάλαμο υπάρχουν σημεία τα οποία δεν σχετίζονται με σημεία άλλων ζωτικών λειτουργιών. Το ηλεκτρικό ερέθισμα σε αυτά προκαλεί το αίσθημα μεγάλης ευχαρίστησης, δηλαδή ηδονής. Κύριο ρόλο σε αυτόν τον μηχανισμό παίζει η ουσία ντοπαμίνη η οποία εκλύεται στον εγκέφαλο. Η ηδονή ελαττώνεται (κατάσταση ανηδονίας) αν δοθεί φάρμακο που είναι αποκλειστής της ντοπαμίνης, πχ η αλοπεριδόλη.
4. ΟΡΓΗ. Οι πρώτες μελέτες έγιναν από τον Papez (1937), σε σκυλιά κι ανθρώπους που είχαν προσβληθεί από τον ιό της λύσσας. Ανακαλύφθηκε ότι η οργή συσχετίζεται με βλάβη στον ιππόκαμπο του μεταιχμιακού συστήματος του εγκεφάλου. Το 1939 (Kluver- Busy) εκπονήθηκαν πειράματα σε πιθήκους κι ανακαλύφθηκε ότι όταν από αυτούς αφαιρέθηκε ένα τμήμα του μεταιχμιακού συστήματος και του φλοιού τα ζώα έγιναν : α) εξαιρετικά πειθήνια β)ανίκανα στην οπτική διάκριση πραγμάτων φαγώσιμων και μη, και γ) ασυγκράτητα σε σεξουαλική δραστηριότητα. Αυτό ονομάστηκε σύνδρομο Kluver-Busy και σήμερα θεωρείται ότι οφείλεται στην διακοπή νευρικών οδών που ξεκινούν από τον φλοιό και καταλήγουν στον αμυγδαλοειδή πυρήνα. Στον άνθρωπο το σύνδρομο αυτό μπορεί να παρατηρηθεί μετά από εγκεφαλίτιδα οφειλόμενη στον ιό του έρπητος που προσβάλει την συγκεκριμένη περιοχή.
5. ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ. Οι μηχανισμοί του εγκεφάλου προσλαμβάνουν χιλιάδες ερεθίσματα για την σχέση μεταξύ δυο ατόμων. Υποστηρίζεται ότι η εμπειρία του οργασμού προηγείται στον εγκέφαλο από τις σωματικές εκδηλώσεις του και στον άνδρα και στην γυναίκα, για αυτό κι ο οργασμός θεωρείται μια εγκεφαλική λειτουργία. Όπως και κάθε λειτουργία ο οργασμός έχει τριπλή κωδικοποίηση: τοπογραφία, συχνότητα ή ρυθμό, και χημεία. Τα κυριότερα σημεία του σεξουαλικού οργασμού όπως έχουν αποκωδικοποιηθεί ως σήμερα είναι τα εξής:
I. Όταν ερεθιστούν συγκεκριμένα σημεία του εγκεφάλου προκαλείται οργασμός. Τέτοια σημεία είναι η περιοχή του διαφανούς διαφράγματος που βρίσκεται κάτω από το μεσολόβιο, η πλάγια περιοχή στον υποθάλαμο, σημεία στο εγκεφαλικό στέλεχος, και σημεία στον νεοφλοιό.
II. Κατά την διάρκεια της ερωτικής πράξης παρατηρούνται στο διαφανές διάφραγμα ηλεκτρικές εκκενώσεις υψηλού voltage. Πρόκειται για έντονη ηλεκτρική δραστηριότητα, μια ηλεκτροχημική θύελλα εντοπισμένη σε αυτό το σημείο, που πολλές φορές ισοδυναμεί με μικρή επιληπτική κρίση.
III. Η έκχυση ακετυλχολίνης προκαλεί έντονη αύξηση της σεξουαλικής ηδονής, συνεπώς θεωρείται ο νευροδιαβιβαστής του οργασμού.
IV. Σημαντική θεωρείται η ύπαρξη μιας ορμόνης, της LHRH (λιβερίνη της ωχρινοτρόπου ορμόνης), η οποία δρα σ’ έναν πυρήνα του υποθαλάμου παρακινώντας και τον άνδρα και την γυναίκα σε συνεύρεση.
V. Μετά το τέλος του οργασμού εκκρίνονται οι ενδορφίνες και οι εγκεφαλίνες , για αυτό κι επέρχεται μια κατάσταση ηρεμίας ή ύπνου.




ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ
Η μνήμη στην σκέψη των περισσότερων ανθρώπων αφορά το παρελθόν. Παρομοιάζεται με μια «συσκευή» καταγραφής, αποθήκευσης κι αναπαραγωγής πληροφοριών κι εικόνων που καταγράφηκαν σε περασμένο χρόνο. Μολονότι αυτές είναι λειτουργίες που τελούνται από τον εγκέφαλο, στην πραγματικότητα η λειτουργία της μνήμης είναι πολύ πιο πολύπλοκη κι ευρύτερη με κύριο στοιχείο της την έννοια της μάθησης. Χωρίς την μάθηση δεν υπάρχει μνήμη. Και χωρίς μνήμη δεν υπάρχει μέλλον γιατί δεν υπάρχει ταυτότητα. Η μνήμη δεν αφορά μόνο το παρελθόν, αλλά και το παρόν και το μέλλον. Δεν θυμόμαστε μόνο πράγματα που έχουν συμβεί, αλλά επίσης και πράγματα που πρέπει, έχουμε να κάνουμε στο μέλλον. Κάθε μας πράξη απαιτεί 3 διαφορετικά από τα 4 είδη μνήμης όπως αυτά καθορίζονται στην νευροψυχολογία:
1. Η δηλωτική μνήμη. Αντιστοιχεί στην μνήμη που ονομάζουμε «θύμηση» στην καθημερινότητά μας και σχετίζεται με καταστάσεις, πρόσωπα και εικόνες που μπορούμε να θυμηθούμε από το παρελθόν. Βασική εγκεφαλική περιοχή για την λειτουργία της είναι ο ιππόκαμπος.
2. Η διακηρυκτική ή διαδικαστική μνήμη. Πρόκειται για την λειτουργία εκείνη της μνήμης που μας επιτρέπει να την απόκτηση και διατήρηση δεξιοτήτων όπως πχ η οδήγηση ποδηλάτου, το παίξιμο ενός μουσικού οργάνου κλπ. Βασικές εγκεφαλικές περιοχές για την λειτουργία της είναι τα βασικά γάγγλια κι η παρεγκεφαλίδα.
3. Η εργαζόμενη ή ενεργός μνήμη. Είναι ουσιαστικά η μεγάλη κατηγορία μνήμης κι αφορά την καθημερινότητά μας και την επίλυση προβλημάτων. Είναι η μνήμη αυτή που ενεργεί από μια λειτουργία μέχρι την εκτέλεσή της σε σύντομο διάστημα. Πχ όταν θα δούμε στον τηλεφωνικό κατάλογο ένα τηλ , μέχρι την στιγμή που θα καλέσουμε δρα η ενεργός μνήμη. Βασική εγκεφαλική περιοχή για την λειτουργία της φαίνεται να είναι εκείνο το ανατομικό σύστημα του εγκεφάλου που έχει ως βάσεις τις προκινητικές και προμετωπιαίες έλικες.
4. Η βραχύχρονη μνήμη. Θεωρείται συχνά μέρος της ενεργούς μνήμης αλλά βασικά διαχωρίζεται από αυτήν γιατί αφορά την συγκράτηση αντιληπτικών δεδομένων και πραγματοποιείται με λειτουργία περιοχών του εγκεφάλου που σχετίζονται με τις αισθήσεις χωρίς την εμπλοκή της περιοχής του ιππόκαμπου όπως στην ενεργή μνήμη.

Μια χαρακτηριστική ανθρώπινη δραστηριότητα που συνδυάζει τρείς μορφές μνήμης είναι η οδήγηση αυτοκινήτου, αφού η γνώση του δρομολογίου (δηλωτική μνήμη), η δεξιότητα της οδήγησης (διακηρυκτική μνήμη) και η εργαζόμενη μνήμη συνεργάζονται για το αποτέλεσμα της μετάβασης στον επιθυμητό τόπο προορισμού.


ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ο εγκέφαλος αποτελεί το σημαντικότερο όργανο στον ανθρώπινο σώμα. Είναι το «διευθυντήριο» όργανο ολόκληρου του οργανισμού και το υπεύθυνο όργανο για την ανθρώπινη ανάπτυξη σε κάθε τομέα. Αν και είναι όμοιο ανατομικά όργανο σε κάθε άνθρωπο, εντούτοις οι λειτουργίες του εκείνες που εξασκούνται λιγότερο ή περισσότερο από το κάθε άτομο προσδίδουν ιδιαίτερες μορφές στις ανταποκρίσεις του προς το περιβάλλον του, και επηρεάζουν άμεσα την ψυχολογική του υπόσταση. Παράλληλα είναι αυτονόητη η σημαντικότητα τόσο ψυχολογικά όσο και σωματικά της υπολειτουργίας τμημάτων του εγκεφάλου λόγω κάποιας βλάβης, ή λόγω έκπτωσης λειτουργιών του πχ λόγω γήρατος. Αν και όλες οι ψυχολογικές ασθένειες δεν προέρχονται καθαρά από τον εγκέφαλο (λόγω κάποιας βλάβης του) , ωστόσο γεννιούνται και διατηρούνται εντός αυτού μέσω της αντίληψης , της μνήμης , της αίσθησης και των άλλων λειτουργιών του. Και είτε προέρχονται άμεσα από αυτόν είτε όχι, ο εγκέφαλος κι ο τρόπος λειτουργίας του στο κάθε άτομο είναι το σημαντικότερο όργανο του θεραπευόμενου για κάθε ψυχολόγο-θεραπευτή .-
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~